این یک واقعیت است که در سطح کلان قضیه، در چند سال اخیر شاخص‌های سلامت نه تنها رشد آنچنانی نداشته اند بلکه نسبت با بسیاری از کشورها کاهش هم داشته است، چون طبق برنامه پیش نرفته‌ایم. قرار بود که سهم مردم در پرداخت هزینه های بهداشتی از 60 درصد به 30 درصد برسد و دولت 70 درصد هزینه ها را تقبل کند ولی متاسفانه به‌رغم اینکه مجلس قدم خوبی را در سال 84 برداشت و بودجه بهداشت و درمان 60 - 50 درصد اضافه شد، این روند نه تنها وضعیت را مطلوب نکرد بلکه نسبت به سابق وضعیت بدتر هم شد.
وقتی برنامه‌ریزی براساس قانون جلونرود و اصلاح نشود، مجریان نیز به دلیل منابع ناکافی و نبود برنامه علمی و سیستماتیک نمی‌توانند کاری از پیش ببرند. کمبود فضاهای درمانی و مواد دارویی و کمبود و توزیع نامناسب تجهیزات نیز مزید بر علت شده و مردم که هم به دلیل تورم قدرت خرید بالایی ندارند از خدمات محروم می مانند و محرومیت از خدمات بهداشتی و درمانی طبیعتا شاخص های سلامت را کاهش می دهد.
البته در چند سال گذشته شاید در برخی از موارد رشد داشتیم. آنچه در غالب دستاوردهای نظام سلامت کشورمان قابل ارزیابی است، عبارت است از فراگیری انواع واکسیناسیون و ریشه کنی بسیاری از بیماری ها نظیر فلج اطفال، سل، مالاریا، و مهار کردن قابل توجه بیماری های نوظهور مانند ام اس، انواع هپاتیت و ایدز در کنار توسعه حداقل های بهداشت و سلامت در اقصی نقاط کشور با توسعه شبکه بهداشت، روستایی، پزشک خانواده. ارتقای دانش عمومی مردم در حوزه بهداشت و سلامت، خودکفایی در جذب و پرورش نیروی انسانی فعال در پزشکی عمومی و برخی دیگر از مشاغل بهداشتی و درمانی در کنار کاهش مرگ و میر مادران در زمان زایمان از 240 در هزار به 20 در هزار در کنار دستاوردهای خاصی نظیر جایگاه چهارم جهان در پیوند اعضا، جایگاه دهم جهان در جراحی قلب، جایگاه نخست منطقه در مهار ایدز و دستاوردهای نوین در درمان انواع بیماری ها مانند ضایعات نخاعی، داروی کنترل ایدز، درمان زخم پای دیابتی و ده‌ها دستاورد درخشان پزشکی - در مانی از جمله گام های بزرگی است که در حوزه توسعه بهداشت و سلامت برداشته شده است، اما در کنار این نقاط مثبت، نقاط منفی بسیاری نیز وجوددارد.
اول از همه اینکه سرانه 4/4 درصدی بخش بهداشت و سلامت از تولید ناخالص داخلی، در عمل جایگاه 93 در عرصه جهانی را برای ایران رقم زده است. سهم 600 دلاری سرانه سلامت در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته که بین 3 هزار تا 7 هزار دلار در نظر گرفته شده است، فقدان 80 درصدی مدارس کشور از مربی بهداشت، بی بهره بودن بیش از 30 درصد جمعیت کشور از آب آشامیدنی سالم و پاره ای کاستی ها به ویژه در حوزه بیمه درمانی برای قشرهای کم درآمد جامعه از نقایص موجود سلامت در ایران است، که با تدبیر مسئولان امر قابل ترمیم و مدیریت خواهد بود. اما با این اوصاف، بی برنامگی و موازی کاری ها تنها بودجه ها را هدر می دهند.
از این رو روز و هفته سلامت در ایران، فرصتی برای ارزیابی کاستی‌ها در کنار معرفی دستاوردهاست تا از این رهگذر، امکان برنامه‌ریزی دقیق تر برای افزایش سطح کمی و کیفی سلامت در کشور فراهم شود.
*وزیرسابق بهداشت
